Claudio Santacroce condivideva con mia moglie Donatella Cane la passione per le ricerche sul patrimonio culturale locale nella Valle di Viù. Hanno pubblicato alcuni libri sulle tradizioni popolari locali scritti in collaborazione, come “C’era una volta a Viù - Feste, lavori e credenze nel corso dell’anno e della vita” (Edizioni dell’Orso, 1997), “Vestivamo alla montanara. Fogge dell’abito tradizionale nella Valle di Viù dal XVIII al XX secolo” (Neos Edizioni, 2001), “Fatti di… costume. Uso dell’abito tradizionale della Valle di Viù - come, quando, perché” (Neos Edizioni, 2002). Dopo la scomparsa di Donatella, Claudio ha voluto ricordarla con il libro “Medeo l’fòl. Storia e leggenda del “Profeta” delle Valli di Lanzo” (Editrice Il Punto - Piemonte in Bancarella, 2014).

In un recente passato, sono stati riportati su “Civico20News” diversi suoi articoli in lingua piemontese, di vario argomento (feste, leggende, toponomastica, agricoltura, araldica civica…) ripresi dal giornale "Piemontèis Ancheuj" e firmati Santacros ëd Civass (m.j.).

Fonte: Piemontèis Ancheuj

Quand ch’am rivava a ca «Piemontèis Ancheuj», i sercava sùbit l’artìcol ëd Santacros ëd Civass, cissà da l’argoment che ’d sicura a sarìa piasume, ma ’dcò përchè i j’era gropà a l’autor da n’amicissia veja e ancreusa. A dì la vrità, a j’ero già amis ij nòstri cé, tuti e doi con la botega ch’a vardava la contrà Cort d’Apel a Turin. Amis ëdcò ij nòstri pare, tuti e doi dël 1919.

Claudio Santacroce a l’era nà, coma mi, trant’ani apress e i j’ero conossusse da gagno e ’d pì ancor ai temp ëd la gioventura, quand che i corìo a Viù fasend ëd cit «rally» con nòste «Sinchsent». A esse precis i andasìo ’n pòch pì ’n su: a la frassion Poprèisa (Polpresa), an mes a cole montagne anté ch’a j’ero nà la pì part dij sò vej.

Ambelelà i l’avìo fondà, con d’àutre përson-e, ël «Gruppo Amici di Polpresa» për fé arnasse le veje tradission, coma la festa patronal ëd San Lorens, con la benedission dij pan e le corente balà an sla piassa.

I l’avìo fin-a fondà ’n giornalin, stampà con ël «ciclostile»... ma che sagrin deje ’l tìtol. I l’avìo sernù na paròla an patuà: «lo foda», lë stranòm dij Popresan, che a veul dì «blagheur». Ma coma scrivla? Mi e chiel i l’avìo smonù pròpe «Lo Foda», second la grafìa piemontèisa e franch-provensala. Tutun, a la fin, a l’avìo trionfà ij vej con sò «parla coma it mange» e cole pàgine giaunëtte a l’ero stàite antitolà «Lu Fuda», e vìa fòrt.

Passà ij baticheur lenghìstich, mi e Claudio i j’ero bin content ëd vëdde ij nòstri artìcoj stampà bele mach con ël «ciclostile». Santacros a scrivìa pì che d’àutr an sle tradission e ’n sla stòria ’d cole valade ëd Lans ch’a sarìo sempe stàite l’element prinsipal ëd soe arserche.

A l’avìa studià Siense Agrarie a Turin e scasi tuti ij di a pijava ’l treno da Civass për rivé a l’Università, passand ël temp an sij lìber. Apress la naja (i lo arcòrdo con la divisa gris-vërda, ij cavèj curt e ’l basco nèir) a l’era laureasse e a l’avìa ancaminà a travajé ’nt n’avosà fàbrica ’d concim e ’d póer contra le bòje e le maladìe dle piante. Bon cont, për sò giardin a Poprèisa, a dovrava lë liam ëd le stale e col rimedi universal ch’a l’é l’euli ’d gomo.

Claudio a l’era nen mariasse e a stasìa con ij sò. Da gagno a l’avìa seguì la famija a Civass përché a sò pare a l’era tocaje la diression ëd l’ufissi dle taje ’d cola sitadin-a. Grand përsonagi, col pare! Al travaj a lo ciamavo «ël galantòm», a beivìa pòch ma soa cròta a l’era bin furnìa; a l’era tifos ëd la Juve e la maladìa dla Gheuba a l’avìa tacala da bin a sò fieul. La mama a l’era na magistra an pension, alegra e degordìa, motobin gropà a Claudio.

Antant ch’a cudìa sò travaj, Santacros ëd Civass a molava nen jë studi e j’arserche. Soa ca a l’era pien-a ’d lìber, d’arviste e soa fiamenga cujìa ’d cartolin-e dël Piemont e dzortut ëd le valade ’d Lans, a l’avrìa faje vnì la saliva ciàira a tanti colessionista amportant.

I m’arcòrdo la gestassion ëd sò prim lìber dedicà (varda cas) a la stra ëd Viù, soe telefonade për avèj ’d confront ëstòrich, soe corse an biblioteca e cole a Poprèisa për avèj ëd testimonianse e d’arferiment precis.

An col’época a së scrivìa tut a màchina, ma pòchi agn apress, soa società a l’avìa smonuje ’l prim compiùter. A l’avìa telefoname gasà coma ’n cit: «...it peule fin-a scrive an corsiv e an grassèt!». A savìa ancor nen l’agiut ch’a l’avrìa daje ’l PC për sò travaj dë scritor.

Claudio a l’avìa ancaminà a mandé ij sò tòch a diverse arviste, a l’avìa continuà a scrive ’d lìber e a ten-e ’d conferense. Sò fòrt a l’era la coltura etnogràfica: ij costum ëd la tradission, le feste, le stòrie e le legende montagnin-e; ma a travajava ’dcò con la «Effepi» për jë studi an sël franch-provensal e la tùa dle minoranse lenghìstiche.

Soe arserche a j’ero bin apressià da la «Società Storica della Valli di Lanzo», andoa a l’avia avù d’incàrich motobin amportant. A Civass a l’avìa mostrà stòria local a l’Università dla Tersa Età e a l’era stàit tra ij fondator dël museo dla Cros Rossa. A componìa d’artìcoj për ël mensil ëd Caseli e dël Canavèis «Còse Nòstre», coma pura për ël notissiari «Barmes» ëd la Comun-a ’d Balme e për l’arvista «Canavèis», e mincatant as arcordava d’esse dotor ën agraria e a scrivìa su piante e coltivassion.

Për «Piemontèis Ancheuj» a l’ha fàit pì che sent artìcoj e për mi a l’era ’n piasì troveme con chiel ant la sede ’d nòstr Editor: Il Punto-Piemonte in Bancarella. Pen-a a surtìa ’n lìber sò o mè, i lo sfojavo ansema arcordand ij nòstri prim artìcoj an sle pàgine giaunëtte ’d «Lu Fuda».

J’arcòrd a andasìo ’dcò a nòstre gite an montagna: ij pass dasiant an montand e le ciaciarade e le rijade an caland për ij senté. An coj dëscors mè amis a mostrava col sò caràter dròlo, generalment alégher e spiritos, ma a ’dcò pront a anvischesse se quaidun a-j pistava ij pé.

J’ùltim ani a son nen estàit bej për Claudio: soa mare, rivà aj novanta frësca ’ma na reusa, ant j’ani apress a l’ha ancaminà a tribulé con na grama maladìa e sò fieul a l’ha curala stasend sempe con chila, fin-a a la fin, con na dedission vreman ëspeciala. Për cudila a l’ha curà tròp pòch soa salute e ’l mal a l’é sautaje a còl con violensa. Parèj, al prim ëd novèmber, Santacros ëd Civass a l’ha lassane pien ëd magon.

A soa magna Anna Maria e ai sò cusin, a va l’aringret ëd la redassion ëd «Piemonteis Ancheuj» e ’d tuti j’amis ch’a arcòrdo Claudio Santacroce coma në studios vajant e n’òm generos.

Piergiuseppe Menietti